Alzheimer hastalığı, her üç saniyede bir kişiye demans teşhisi konulmasıyla, çağımızın en büyük halk sağlığı sorunlarından biri olmaya aday. Dünyada şu anda yaklaşık 50 milyon kişi Alzheimer ile yaşıyor. Bu sayının 2050’ye kadar 130 milyonu aşması bekleniyor.
Ancak uzmanlara göre bu gidişatı değiştirmek mümkün. Lancet Komisyonu’nun 2024 raporu, Alzheimer vakalarının üçte birinin, risk faktörlerinden kaçınılarak önlenebileceğini ortaya koydu.
KOLAY HATIRLANAN BİR MODEL
Düşük fiziksel aktivite, obezite, yüksek tansiyon, sigara, depresyon, diyabet, işitme ve görme kaybı, sosyal izolasyon ve hava kirliliği gibi 14 değiştirilebilir risk faktörü bulunuyor. Ancak bu kadar çok hedefin bireyler tarafından takip edilmesi zor.
The Conversation'da yayınlanan makaleye göre uzmanlar bu nedenle, tıpkı felç belirtilerini anlatan FAST modeli gibi, Alzheimer için de basit ve akılda kalıcı bir yol haritasına ihtiyaç olduğunu vurguluyor.
Önerilen modelin adı: SHIELD (uyku, kafa travması önleme, egzersiz, öğrenme, beslenme).
SHIELD'İN TEMEL AYAĞI
Uyku: Orta yaşta 5 saatten az uyumak ya da kalitesiz uyku, ilerleyen yıllarda Alzheimer riskini ciddi biçimde artırıyor. Yeterli uyku, beyni zararlı protein birikiminden koruyor.
Kafa Travması: Spor yaralanmaları ya da ev içi şiddet kaynaklı darbeler, demans riskini yükseltiyor. Erken yaşlardan itibaren alınacak önlemler beyin sağlığını koruyor.
Egzersiz: Düzenli hareket, obezite, hipertansiyon ve depresyon riskini azaltırken, beyin hücrelerinin gelişimini destekliyor. Uzmanlar egzersizi sadece “kalp ilacı” değil, “beyin ilacı” olarak da tanımlıyor.
Öğrenme: Eğitim ve yaşam boyu öğrenme, beynin “bilişsel rezervini” güçlendiriyor. Yeni bir dil öğrenmek ya da zihni zorlayan hobiler edinmek, Alzheimer’a karşı koruyucu etki sağlıyor.
Beslenme: Akdeniz tipi diyet, yani sebze, meyve, tam tahıl, balık ve zeytinyağı ağırlıklı beslenme, beyni iltihaptan ve damar hastalıklarından koruyarak demans riskini düşürüyor.
Henüz kesin bir tedavi bulunmayan Alzheimer için en etkili yolun önleme olduğu vurgulanırken, SHIELD modeli, toplumun kolayca benimseyebileceği, basit ama bilimsel temellere dayalı bir yaklaşım sunuyor.
Uzmanlara göre, Alzheimer’ın “kaçınılmaz” olduğu düşüncesi artık terk edilmeli. Doğru yaşam alışkanlıklarıyla milyonlarca insanın zihni ve hafızası korunabilir.