Tarihi utanç 6-7 Eylül Olayları’nın 68. Yılı… Neler yaşandı, suçlular kimdi?

68 yıl önce bugün, 6 Eylül 1955'te Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes ve İstanbul Valisi Fahrettin Kerim Gökay, Beyoğlu’nda Abdullah Efendi Lokantası’nda öğle yemeğindeyken sonradan yalan olduğu ortaya çıkan bir haber aldılar:

"Atatürk'ün Selanik'teki evi bombalandı".

Menderes, haberin radyodaki 13.00 haber bültenine yetiştirilmesi talimatını verdi. Haber radyodan verildi, ama olayları asıl tetikleyen provokasyon, iktidardaki Demokrat Parti’ye yakın bir gazete olan İstanbul Ekspres ’ten geldi. Normalde 20 bin basılan gazete, olayı manşetine taşımış ve 290 bin adet basılmıştı. Kıbrıs Türktür Cemiyeti’nin genel sekreteri Kamil Önal’ın, “Mukaddesata el uzatanlara bunu çok pahalıya ödeteceğiz” demecinin de yer aldığı gazete kısa sürede İstanbul sokaklarında dağıtılmıştı.

Birkaç saat içinde Kıbrıs Türktür Cemiyeti, diğer gençlik örgütleri ve bazı meslek kuruluşlarından oluşan on binlerce kişi sokaktaydı. Rum azınlığın yoğun olduğu semtlerde harekete geçen kalabalık, mahkeme zabıtlarına göre, 4.214 ev, 1.004 işyeri, 73 kilise, bir sinagog, iki manastır, 26 okul ile aralarında fabrika, otel, bar gibi yerlerin bulunduğu 5.317 mekânı tahrip edip yağmaladı.

O dönemle ilgili yazılar kitaplara ve belgelere göre, olaylarda 11-15 arasında kişi öldü ve onlarca kişi yaralandı. İzmir’de Yunan pavyonu ve Yunanistan Konsolosluğu ateşe verildi. 14 ev, 6 dükkan, bir pansiyon, bir kilise ve İngiliz Kültür Merkezi tahrip edildi. Saldırıya uğrayan ve yağmalanan iş yerlerinin yüzde 59’u Rumlara, yüzde 17’si Ermenilere, yüzde 12’si ise Yahudilere aitti.

Gayrimüslimlerin dükkanlarının yağmalanması ve saldırı olaylarının kontrol altına alınamaması sebebiyle 6 Eylül gecesi sıkıyönetim ilan edildi.

Açıklamalarda ne denildi? Sorumlular kimdi?

Olaylarla ilgili olarak önce 3 bin 151 kişi tutuklandı. Sonradan bu sayı 5 bin 104’e yükseldi. 10 Eylül 1955 günü dönemin İçişleri Bakanı Namık Gedik istifa etti. Sonrasındaki soruşturmalarda ise yaşananlardan solcular, aydınlar ve komünistler sorumlu tutulmaya başlandı. Aralarında Aziz Nesin, Nihat Sargın, Kemal Tahir, Asım Bezirci, Hasan İzzettin Dinamo ve Hulusi Dosdoğru’nun bulunduğu bazı aydınlar hakkında dava açıldı. Dava beraat ile sonuçlandı ve tutukluların çoğu Aralık 1955’te serbest bırakıldı. Kısa süre sonra Kıbrıs Türktür Cemiyeti de kapatıldı.

Daha sonra Menderes 6-7 Eylül'ün başlangıcını “millî hislerin şevkiyle nezih gösteriler” diye; eski Özel Harp Daire Başkanı Sabri Yirmibeşoğlu da “6-7 Eylül de bir Özel Harp işidir ve muhteşem bir örgütlenmeydi. Amacına da ulaştı” diye yorumladı.

Türkiye futbolunun ve Fenerbahçe'nin efsanevi ismi ‘Ordinaryüs’ Lefter Küçükandonyadis, “On beş gün önce gol attığımda omuzlardaydım... O gün ise kayalar ve boya tenekeleriyle karşılaştım... En kötüsü, harçlık verdiğim çocuklar evime saldırdı. Evde ne pencere ne kapı kalmıştı. Kızlarım küçüktü, onları öldürmeye kalktılar. İstanbul’dan emniyet müdürü evime geldi” dedi.

Görüşünüşte olayların sebebi Atatürk’ün evinin bombalanmasıydı ama perde arkasında farklı gerçekler vardı. 6-7 Eylül olayı 27 Mayıs darbesinden sonra Yassıada Mahkemeleri’nde DP yöneticilerinin yargılandığı davalardan biri oldu. Türkiye’deki karanlık provokasyonlardan birinin yargıya intikal etmesi açısından 6-7 Eylül olayları istisnaydı ama Menderes yargılamalar sırasında defalarca MAH (MİT’in eski adı) yöneticilerinin çağrılmasını istediyse de bu talebi reddedildi. Sorumluların ortaya çıkarılmasında bugüne uzanan şüpheler ise baki kaldı.

Göçlerle, İstanbul'un demografik yapısı değişti..

6-7 Eylül olaylarının neticesinde Türkiye’de, özellikle İstanbul’da yaşayan, binlerce Rum ve gayrimüslim ülkeyi terk etmek zorunda kaldı, mallarına el kondu.

Olayların ardından, Türkiye’de yaşayan binlerce Rum, Türkiye’den göç etti. Türkiye’nin, özellikle İstanbul’un demografik yapısı geri dönülmez bir şekilde değişti ve artık o kimliğinin en önemli özelliklerinden biri olan kozmopolit yapısını kaybetti.

Bu üzücü olay, sinema ve dizilerde de kendine yer buldu. Güz Sancısı filmi, Kulüp dizisi ve Yeşilçam dizisinde 6-7 Eylül Olayları'na değinildi.

*Kaynak: Tarihte Bugün, Euronews, Vikipedia

Tarihi utanç 6-7 Eylül Olayları’nın 68. Yılı… Neler yaşandı, suçlular kimdi?

"Kurban Bayramı 9 gün tatil olsun " talebi

Terör örgütü PKK kongresini topladığını duyurdu

Otomobil çocuğun bindiği akülü araca çarptı

Sıcaklıklar yükseliyor, bahar havası geliyor

Rekabet Kurulu'ndan Erikli ve Pınar Su'ya Ceza

Türkiye, dünyada en uzun saatler çalışan 2. ülke

Meteoroloji uyardı! Poyraz üşütecek, sağanağa dikkat!

Köpekleri parçalayıp öldüren doktor Muhammet Duman tutuklandı

Deprem sonrası indirim yapanlara teşvik, fiyat artışına fren

Naci Görür o isimlere isyan etti: "Cahilliktir, yazıktır!"