İNCELEME: ALİ EREN DEMİR
Eski bir Seyfi Doğanay türküsünde “mutluluk nerede, kilosu kaça?” şeklinde bir söz bulunmakta. Bu soru, günümüzde Birleşmiş Milletler tarafından ulusların mutluluğunu ölçmek için kullanılan bir ifadeye dönüştü. Seyfi Doğanay’ın ve Birleşmiş Milletlerin mutluluk endekslerinin kullanımı arasında böylece bir bağlantı kurulmuş oluyor.
Mutluluk aslında, insanların bin bir çeşit duygu, düşünce ve deneyimlerini içeren karmaşık bir kavram. Herkesin mutluluğu farklıdır ve her bireyin mutluluk algısı kendine özgüdür.
Birçok insan için mutluluk, sevdikleriyle bir arada olmak, başarıya ulaşmak, hobileriyle zaman geçirmek veya iç huzuru bulmakla ilişkili. Ancak, mutluluğun ölçülmesi zor bir görev çünkü herkesin mutluluğu farklı faktörlere dayanır ve bu faktörler zaman içinde değişebilir. Mutluluğu ölçmek için genellikle subjektif yöntemler kullanılır ve objektif bir standarttan ziyade kişisel deneyimler ve değerler dikkate alınır. İşte bu noktada, psikologlar ve sosyologlar devreye girdive mutluluğu anlamak için çeşitli yöntemler geliştirdiler.
Geçmişten günümüze, mutluluğun ölçümüne ilişkin yapılan araştırmalar önemli bir evrim geçirdi. Helm (2000) gibi uzmanlar, bu gelişimin temelini niceliksel ve niteliksel yöntemlerin birleşiminde görmekte. Bu yaklaşım, mutluluğu sadece rakamlarla değil, aynı zamanda insanların duyguları, deneyimleri ve yaşam kalitesiyle ilgili derinlemesine bir anlayışı da içerir. Frey (2018) ise öznel yaşam memnuniyetinin mutluluğun güvenilir bir ölçüsü olduğunu vurgular. Günümüzde, mutluluğu ölçmek için kullanılan çeşitli yöntemler arasında U-indeksi gibi kantitatif ölçümler, deneyim örneklemesi ve günlük aktiviteleri yeniden yapılandırma gibi teknikler bulunmakta.
Hatta beyin görüntüleme gibi nörolojik çalışmalar da mutluluğun biyolojik temellerini anlamak için kullanılıyor. Tüm bu yöntemler, mutluluğun farklı boyutlarını anlamak ve insanların mutluluklarını artırmak için önemli bir rol oynar. Abdel-Khalek’in (2006) çalışması, mutluluğun ölçümünde topluluk araştırmaları ve kültürler arası karşılaştırmalar için önemli bir ölçüt sunuyor. Bu ölçüt, tek maddeli bir ölçek üzerine kurulmuş ve geniş bir katılımcı kitlesine dayanarak mutluluk algısının evrensel boyutlarını kavramamıza yardımcı oluyor. Bu tür ölçekler, günlük hayatta sık sık karşılaştığımız kültürel çeşitliliği dikkate alırken, aynı zamanda insanların mutluluklarını nasıl algıladıklarını anlamamıza da katkı sağlar.
Örneğin, bir toplumda mutluluğu tanımlayan faktörler diğer bir toplumda farklılık gösterebilir ve bu ölçekler, bu farklılıkları tespit etmeye yardımcı olmaktadır. Bu çalışma, araştırmacılara ve sosyal bilimcilere, kültürel bağlamların mutluluk algısını nasıl etkilediğini anlamak için bir çerçeve sunar. Böylece, farklı toplumlardaki mutluluk seviyelerini karşılaştırarak, kültürler arası farklılıkları ve benzerlikleri daha iyi anlaşılabilmektedir. Bu da, küresel ölçekte mutluluğu artırmaya yönelik politikalar geliştirmeye yardımcı olmaktadır.
Van Praag ve Ferrer-i-Carbonell’in (2004) önerdiği metodoloji, mutluluğun farklı yaşam alanlarındaki değişkenliklerini ölçmek için oldukça önemli bir adımdır. Bu metodoloji, insanların yaşamlarının çeşitli yönlerine ilişkin memnuniyetlerini değerlendirerek, mutluluğun daha kapsamlı bir resmini sunar.
Örneğin, bir kişi iş hayatından memnun olabilirken, sosyal ilişkilerinden memnun olmayabilir. Ya da tam tersi durumlar da söz konusu olabilir. Bu metodoloji, bu tür farklılıkları yakalamak için bireylerin farklı yaşam alanlarına odaklanır ve bu alanlardaki memnuniyet düzeylerini değerlendirir. Bu sayede, mutluluğun tek bir boyutla sınırlı olmadığı ve bir kişinin mutluluğunu etkileyen pek çok faktörün olduğu anlaşılır. Ancak, mutluluğun ölçümüne ilişkin bu tür çalışmaların karmaşıklığı ve çeşitliliği, mutluluğun aslında ne kadar subjektif bir kavram olduğunu ortaya koyar.
Herkesin mutluluğu farklı faktörlere, değerlere ve yaşam koşullarına dayanır. Bu da mutluluğun tek bir ölçüt veya formülle ölçülemez olduğunu bize söyler. Ancak ne kadar çok tüketiyor ve ne kadar iyi yerlerde yaşıyorsak o mutluluk için bir ölçüm olabilir. Yalnız bu iyi yaşam koşulları belirli bir zümre için değil toplumun geneline yayılırsa bir mutluluk ortaya çıkabilir. Gülmek gibi mutluluk da bulaşıcıdır ve herkes mutlu ise bir toplum mutludur. Eğer bir avuç insanın tüketimi, zenginliği ve mutluluğu geri kalandan çok çok ilerideyse bu mutluluktan çok bir öfke sebebidir.
Mutluluğun yoksullukla ve tüketimle ilişkisi ise karmaşık bir konu. Yoksulluk ve açlık sınırı altında yaşayan milyonlarca insanın varlığı, bu algının sorgulanmasına neden olmalıdır. Lüks sitelerde yaşamanın veya pahalı saatler takmanın mutluluğu garantilemediği gerçeği, toplumda giderek daha fazla kabul görmekte. Aslında, bu tür tüketim alışkanlıkları ve gösterişli yaşam tarzları, derin bir eşitsizlik ve adaletsizlik duygusunu artırmakta. Özellikle, yoksulluk ve gelir eşitsizliği ile mücadele edenler için, lüks araç dükkanlarının kapısından bile geçememek veya yüksek fiyatlı ürünleri satın alamamak, derin bir mutsuzluğa neden olabilir. Bu durumda, mutluluğun gerçek anlamı ve kaynağı sorgulanmalıdır.
Mutluluk, maddi zenginlik veya gösterişli tüketimle ilişkilendirilemez aksine yoksul nüfusun azalışı ile yakından bağlantılıdır. Gerçekte, insanların mutluluğu genellikle anlamlı ilişkiler, içsel huzur, kişisel başarı ve toplumsal bağlılık gibi daha derin ve manevi değerlerden kaynaklanır.
Gençlerin mutluluğunda görülen düşüş, tüm dünyada endişe verici bir trend olarak görülmekte. Son raporlara göre, Türkiye dünyanın en mutlu 98'nci ülkesi ve özellikle gençler bu durumdan olumsuz etkileniyor (Bisset, 2024). Uluslararası Mutluluk Günü sebebiyle yayınlanan Dünya Mutluluk Raporu, Türkiye’nin 98. sıraya gerilediğini ortaya koyuyor. Bu düşüşte gençlerin rolü oldukça belirgin. Rapora göre, bu düşüşün boyutları oldukça endişe verici ve çeşitli ülkelerde benzer eğilimler gözlemleniyor. Türk gençlerinin mutluluk seviyesi ise Filistin, Gine, Pakistan ve Uganda gibi ülkelerle benzer seviyede bulunduğu belirtilmekte.
Bu durum, Türkiye’deki gençlerin refahının ve mutluluklarının ne kadar önemli bir sorun olduğunu ortaya koyuyor. Raporda en mutlu ülke olarak Finlandiya’nın yer alması dikkat çekiyor. Ayrıca Kuveyt’in de ilk 20 ülke arasına girmesi önemli bir gelişme olarak değerlendiriliyor. Raporun editörü Jan-Emmanuel De Neve, bu bulguların endişe verici olduğunu vurgulayarak gençlerin refahının ve zihinsel sağlığının yaşam kalitesini belirlemede önemli olduğunu ifade ediyor. Özellikle, Türkiye’deki gençlerin refahında yaşanan düşüş, orta yaş krizi düzeyinde olduklarına işaret ediyor ve bu durum gelecekte neler olabileceği konusunda kaygıları artırıyor.Araştırmacılar, gençlerin mutluluğundaki bu düşüşün nedenlerini açıklamakta zorlanıyor. Ancak, kutuplaşma, sosyal medya kullanımı ve artan sağlık ve gelir eşitsizliklerinin rol oynayabileceği düşünülüyor. Özellikle, salgın döneminde gençlerin üniversiteye veya kariyere başlamasıyla karşı karşıya kaldığı zorluklar, bu trendi daha da kötüleştirebilir.
Ancak rapor, salgının insanların yardımlaşma eğilimlerini artırdığını ve özellikle genç nesillerin ihtiyaç sahibi kişilere yardım etme olasılığının daha yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Bu durum, olumsuz trendin yanında umut verici bir ışık olabilir ve toplumun daha dayanışmacı bir yapıya doğru evrilmesine katkıda bulunabilir. Oxford Üniversitesi, Gallup ve BM tarafından koordine edilen bu çalışma, dünya genelinde gençlerin ve çocukların refahıyla ilgili önemli bir bakış açısı sunuyor. Bu veriler, toplumların genç nesillerin ihtiyaçlarına daha fazla odaklanması ve onların mutluluğunu artırmak için daha etkili politikaların geliştirilmesi gerekliliğini ortaya koyuyor.
Mutluluk sosyolojisi, insanların mutluluklarını etkileyen sosyal, kültürel ve ekonomik faktörleri inceleyen bir disiplin. Ancak, mutluluk kavramının karmaşıklığı ve öznelliği, bu alanda eleştirel bir bakış açısının önemini vurgular. Çünkü mutluluk, sadece bireysel tercihlerle açıklanamaz; aynı zamanda toplumsal yapılar, normlar ve değerler tarafından da şekillendirilir.
Birincil eleştiri, mutluluğun ölçümüne yöneliktir. Geleneksel olarak, mutluluk genellikle maddi refahla ilişkilendirilmiş ve gelir artışının mutluluğu artıracağı varsayılmıştır. Ancak, araştırmalar, gelirin belirli bir noktadan sonra mutluluk üzerinde sınırlı bir etkisi olduğunu göstermekte. Bu durum, mutluluğun maddi zenginlikten çok daha fazlasına dayandığını ortaya koymaktadır.
İkincil bir eleştiri, mutluluğun kültürel ve sosyal bağlamlar içinde nasıl tanımlandığına odaklanır. Bazı toplumlarda, bireysel başarı ve rekabetçi bir ruh hali mutlulukla ilişkilendirilirken, diğer toplumlarda toplumsal bağlar, dayanışma ve ortak refah ön plandadır. Bu durum, mutluluğun evrensel olmadığını ve kültürel farklılıkların bu kavramı nasıl şekillendirdiğini gösterir.
Üçüncü bir eleştiri, mutluluğun ekonomik sistemler tarafından nasıl manipüle edildiğine odaklanır. Tüketim toplumlarında, insanlar sık sık mutluluğu satın alabilecekleri mal ve hizmetlerle ilişkilendirilir. Ancak, bu durum tüketim çılgınlığını teşvik ederken, çevresel sorunları, gelir eşitsizliğini ve sosyal bağların zayıflamasını tetikleyebilir.
Mutluluğun sosyal adalet ve eşitlikle ilişkisi üzerine yapılan eleştiriler de önemlidir. Eşitsizlik, ayrımcılık ve yoksulluk gibi yapısal sorunlar, insanların mutluluğunu olumsuz yönde etkileyebilir. Dolayısıyla, mutluluk sosyolojisi bağlamında, sosyal reformlar ve adaletin sağlanması mutluluğun yaygınlaşması için hayati öneme sahiptir. Sosyal, kültürel ve ekonomik faktörlerin bir arada değerlendirilmesi, daha adil ve mutlu bir toplumun inşasına katkı sağlayabilir.
Türkiye’nin mutluluk raporunda 143 ülkenin yer aldığı listede 98. sırada bulunması oldukça dikkat çekici bir durumdur ve bir dizi önemli soruyu gündeme getirir. Öncelikle, Türkiye’nin dünya genelindeki mutluluk sıralamasında bu kadar gerilerde olması, ülkedeki yaşam koşullarının ve halkın genel refahının ne kadarının iyileştirilmesi gerektiğini sorgulatır. Türkiye’nin mutluluk endeksinde 98. sırada yer alması, ülkedeki sosyal, ekonomik ve kültürel dinamikler ile yakından ilgilidir. Bu durum, toplumun genel memnuniyetsizlik seviyeleriyle, gelir dağılımındaki adaletsizlikler, işsizlik oranları, sağlık hizmetlerine erişim, eğitim olanakları gibi temel sosyal göstergeler ile yakından bağlantılıdır. Ayrıca, Türkiye’nin mutluluk sıralamasındaki bu konumu, politikaların etkisini de yansıtmaktadır.
Toplumun genel mutluluğu, sağlanan sosyal hizmetlerin kalitesi, ekonomik politikaların adaleti ve toplumsal barışı sağlama yeteneği gibi faktörlerle yakından ilişkilidir. Bu nedenle, Türkiye’nin mutluluk endeksindeki yerinin politikalar ile yakından bir ilişkisi bulunmaktadır. Bununla birlikte, Türkiye’nin mutluluk endeksindeki konumu, kültürel ve sosyal yapıların da bir yansımasıdır.
Toplumun değerleri, yaşam tarzları ve sosyal ilişkileri, genel mutluluk seviyelerini etkiler. Bu nedenle, Türkiye’nin bu sıralamadaki yerini anlamak için kültürel ve sosyal dinamikleri de göz önünde bulundurmak önemlidir.
Sonuç olarak, Türkiye’nin mutluluk endeksinde 98. sırada olması, ülkedeki yaşam koşullarının ve toplumun refahının iyileştirilmesi gerekliliğini vurgular.
Kaynak:
Abdel-Khalek, A. M. (2006). MEASURING HAPPINESS WITH A SINGLE-ITEM SCALE. Social Behavior and Personality: An International Journal, 34(2), 139-150. https://doi.org/10.2224/sbp.2006.34.2.139
Bisset, V. (2024, Mart 20). America’s happiness score drops amid a youth ‘midlife crisis’. Washington Post. https://www.washingtonpost.com/wellness/2024/03/20/us-world-happiness-report-youth/
Frey, B. S. (2018). Happiness Can Be Measured. İçinde B. S. Frey, Economics of Happiness (ss. 5-11). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-75807-7_2
Helm, D. T. (2000). The Measurement of Happiness. American Journal on Mental Retardation, 105
Praag, B. van, & Ferrer-i-Carbonell, A. (2004). Happiness Quantified: A Satisfaction Calculus Approach. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/0198286546.001.0001
